تهدیدهای امنیتی مانعی در تحقق توسعه پایدار مناطق مرزی نمونه‌پژوهی: جنوب شرق کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و دفاع مقدس، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

امنیت، مهم­ترین رکن بقا و حیات کشورها و ملت‌ها به‌شمار می‌رود و بیشترین دغدغه و دلمشغولی دولت‌ها نیز تأمین امنیت برای ملت‌های خود است. بدون وجود امنیت (حتی امنیت نسبی) نمی‌توان به رفاه عمومی و رشد و توسعة کشورها و ملت‌ها اندیشید. کشور ایران به‌دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد جغرافیایی (ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی)، تاریخی، دینی، سیاسی و اقتصادی خود، ازجملة کشورهایی است که در طول تاریخ در کانون توجه و مداخلات قدرت­ها قرار داشته است. در‌این‌میان، منطقه مرزی جنوب شرق کشور ازجمله فضاهای جغرافیایی است که به‌صورت‌های مختلف تحت تأثیر تهدیدهای امنیتی قرار گرفته و این موضوع چه به‌عنوان یک عامل اولیه و چه به‌‎عنوان عامل ثانویه بر امنیت و ناامنی این بخش از کشور تأثیرگذار بوده است. براین‌مبنا مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه یافته­های کتابخانه­ای به‌دنبال پاسخ به این سؤال است که مؤلفه‌های تهدید­زای امنیتی در منطقه مرزی جنوب شرقی کشور کدامند و چه تأثیراتی در آن منطقه برجای گذاشته است؟ جهت پاسخ­ به این سؤال، ده شاخص مرتبط درنظر گرفته شده است. نتایج، نشان‌دهنده آن است که تهدیدهای امنیتی در منطقه جنوب کشور مانعی در تحقق توسعه پایدار آن به‌شمار می­­رود. براین‌اساس، به‌صورت کلی می‌توان گفت شناخت این تهدیدها می‌تواند برای کاهش و مدیریت ناامنی­های موجود در منطقه مرزی جنوب شرق کشور، کارایی لازم را داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


-  آشتاب، عاطفه و شریف‌زاده، مریم (1395)، آسیب‌پذیری معیشت کشاورزان بر اثر پدیده خشکسالی: موردمطالعه شهرستان هیرمند، فصلنامه علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، ش 1: 88 ـ 75.
-  احمدی مقدم، اسماعیل (1389)، راهبردهای انتظامی در جغرافیای سیستان و بلوچستان، فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، سال 3، ش 4: 31 ـ 1.
-  اکرم عارفی، محمد (1387)، مبانی و مذهب و قومی طالبان، مجله علوم سیاسی، شماره 4.
-  بابایی، محمدباقر و بلالی مهیاری، محمدرضا (1388)، نقش طوایف شیعه بلوچ در امنیت منطقه بررسی موردی: ایرانشهر، فصلنامه مدیریت و پژوهش­های دفاعی، سال هشتم، ش 61: 32 ـ 1.
-  بذرافشان، جواد؛ بیک‌محمدی، حسن و نوری، سیدهدایت‌ا... (1389)، اثرات خشکسالی‌های 83 ـ 1377 بر اقتصاد روستایی سیستان و راهکارهای مقابله باآن، مجله جغرافیا و توسعه: 72 ـ 53.
-  بریمانی، فرامرز؛ راستی، هادی؛ دهقانی، میثم و جهان‌تیغ، راضیه (1397)، تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و عوامل تهدیدکننده امنیت موردشناسی: سکونتگاه­های مرزی استان سیستان و بلوجستان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقه­ای، سال هشتم، ش 26:178 ـ 159.
-  بوزان، باری؛ ویور، الی و دو ویلد، پاپ (1392)، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-  درویشی سه‌تلانی، فرهاد (1377)، تهدیدات امنیت ملی یک چارچوب نظری، مجله سیاست دفاعی، سال 7، ش 22: 186 ـ 165.
-  رحمن‌نژاد، ارسلان؛ رحمانی، ثریا و ابراهیمی، حلیمه (1391)، عوامل مؤثر بر پدیده قاچاق کالا در مناطق مرزی، فصلنامه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال دوم، ش 1، 125 ـ113 .
-  رستمی، علی‌اکبر (1388)، مروری بر علل و زمینه­ها و عوامل تهدید در جنوب شرق کشور، سال هشتم، ش 61: 100 ـ 81.
-  سیف، اله‌مراد (1387)، قاچاق کالا در ایران. تهران: دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلسی شورای اسلامی.
-  شایگان، فریبا (1392)، مقایسه احساس امنیت زنان و مردان در برابر اتباع بیگانه، دوفصلنامه مطالعات پلیس و زن، سال هفتم، ش 19: 22 ـ 5.
-  شیخ­زاده، رجبعلی؛ محمدی، مهدی؛ دهباشی، مهدیه و حسینی، رفیع (1391)، جنگ نرم و جایگاه پدافند غیرعامل در آمایش استان مرزی سیستان و بلوچستان، اولین همایش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران.
-  شیخی­راد، سیدناصر؛ گزمه، علی‌رضا و رئیسی، ابوبکر (1397)، تبیین راهکارهای دستیابی به امنیت پایدار باتأکیدبر مؤلفه­های فرهنگی در استان سیستان و بلوچستان، پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، سال یازدهم، ش 2: 56 ـ 31.
-  صفوی، یحیی (1379)، مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی ایران، جلد دوم، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
-  طاوسی، تقی و زهرایی، اکبر (1391)، مدل‌سازی و پیش‌بینی پدیده گرد و غبار استان سیستان و بلوچستان براساس مدل برون یابی منحنی روند سری‌های زمانی، کاوش های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال اول، ش 1، بهار و تابستان.
-  طلوعی، هادی (1395)، رابطه مناسب قومی و امنیت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه سیاست، سال سوم، ش 10: 122 ـ 107.
-  عبادی‌نژاد، سیدعلی و پورغلامی، محمدرضا (1389)، نقش عوارضی ژئومورفولوژی در قاچاق موادمخدر از مرزهای جنوب شرق کشور، فصلنامه مطالعات مدیر انتظامی، سال پنجم، شماره سوم: 488 ـ 467 .
-  علی‌پور، عباس و محمدحسینی، مسعود (1391)، سنجش تهدیدهای امنیتی در جنوب شرق ایران (باتأکیدبر امنیت مرزی)، مجلۀ سیاست دفاعی، سال بیستم، ش 78.
-  عندلیب، علی‌رضا و شریف، معطوف (1388)، توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، دوره ششم، شماره دوازده: 76 ـ 57.
-  فردرو، محسن (1389)، آشنایی با دفاع غیرعامل: مدیریت بحران در پدافند غیرعامل، تهران: نشر عابد.
-  قربانی سپهر، آرش و محمدرضا میرشکاری (1397)، بحران­های امنیتی و توسعه پایدار در جنوب شرق ایران، بیرجند: دهمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران و دومین همایش جغرافیا و برنامه­ریزی مناطق مرزی ایران.
-  قربانی سپهر، آرش؛ نامدار زاده، مسلم و دلالت، مراد (1397)، بحران آب و نابسامانی محیط­زیست شهری، همایش ملی مخاطرات ایران، روش­های پیش­یابی و هشدار سریع، تهران: نیروهای مسلح:  1 ـ 12.
-  کاویانی‌راد، مراد (1386)، ناحیه گرایی سیاسی در ایران(مطالعه موردی بلوچستان)، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، ش 1.
-  محمدی، حمیدرضا و غنچی، علی (1385)، چالش­‌های ژئوپلیتیکی موادمخدر در جنوب غرب آسیا (باتأکیدبر ایران، پاکستان و افغانستان)، فصلنامه ژئوپلیتیک.
مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن (1388)، پیش‌نویسمبحثبیست‌ویکممقرراتملی ساختمان.
-  مرکز آمار ایران (1385)، نتایجتفصیلیسرشماریعمومینفوسومسکنبلوچستان وکلکشور، سا­ل­های  65 ـ 75 ـ 85.
-  موسوی، میرنجف؛ ویسیان، محمد و خلیفی­پور، حکیمه (1394)، الویت­بندی راهبردهای امنیت پایدار در آمایش مناطق مرزی (مطالعه موردی:کردستان)، مجله جغرافیای سیاسی، سال اول، ش 2.
-  نظری تاج­آبادی، حمید (1369)، بررسی جنبه‌های مختلف حقوقی مسئله پناهندگی، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-  وارثی، حمیدرضا؛ بیک‌محمدی، حسن و قنبری، سیروس (1390)، مقایسه خسارات اقتصادی خشکسالی سال‌های (1378تا 1382)، شهرستان نائین با سایر شهرستان‌های استان اصفهان، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 21: 44 ـ 21.