نقش تنگه هرمز در قدرت ملی جمهوری اسالمی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیای نظامی دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 دانشجوی دکتری روابط بین الملل و پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

قدرت ملی به مجموعه تواناییهای مادی و معنوی گفته میشودکه در قلمرو یک واحد جغرافیایی سیاسی به نام کشور یا دولت وجود دارد. از جمله تواناییهای مادی، پدیدههای طبیعی به نام تنگههاو آبراههای بینالمللیهستند که به عنوان یک موقعیت استراتژیک هم در استراتژیهای نظامی بری و بحری و هم در قدرت ملی و سیاست خارجی کشورها تأثیرگذارند.
یکی از مهمترین آبراهههای جهان، تنگه هرمز نام دارد که اهمیت خود را مدیون خلیج فارس است. خلیج فارس به علت وجود چهار عامل موقعیت جغرافیایی (راهبردی)، بازار ورود و مصرف کاالو تجهیزات نظامی، وجود ذخایر عظیم نفت و گاز و نقش فرهنگی و ایدئولوژیکی، همواره مورد توجه قدرتهای فرامنطقهای قرار داشته است. این تنگه تنها راه تنفسی خلیج فارس و اغلب کشورهای حاشیه آن برای دسترسی به آبهای آزاد شناخته میشود.
 مقاله پیش رو با بهرهگیریاز روش تحقیق توصیفی تحلیلیو گردآوری اطالعات از طریق اسنادی به دنبال پاسخگویی به این سؤال اصلی است که تنگه هرمز چه نقشی در قدرت ملی جمهوری اسالمی ایران دارد؟ نتایج این تحقیق نشان میدهد تنگه هرمز با برخورداری از ظرفیتهای ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی بیبدیلخود در ارتقای قدرت ملی، منزلت و وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسالمی ایران بسیار نقش دارد

کلیدواژه‌ها


 الهی، همایون ) 1368 (، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: قومس.
 ابوالحمد، عبدالحمید ) 1376 (، مبانی سیاست، ج 1، چ 7، تهران: انتشارات توس.
 اخباری، محمد و محمدهادی مؤذن جامی ) « ،)1389 الگوی شبکه ای ترسیم نقشه
فرهنگی مبتنی بر ارتقای موقعیت ژئوکالچر: مطالعه موردی کلان شهر تهران »، فصلنامه
ژئوپلیتیک، س 6، ش 2، تابستان 1389 .
 اسدی، بیژن ) 1381 (، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: سمت.
 باپیری، مسعود ) 1390 (، تنگ هها و آبراه های بی نالمللی کشورهای اسلامی و نقش آن در قدرت نظامی
جهان اسلام، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا، تهران: دانشگاه جامع امام حسین)ع(.
 پورنوری، منصور و محمد حبیبی ) 1386 (، حقوق بین الملل دریاها، کنوانسیون حقوق
دریاها )مصوب 1982 (، مرکز ملی اقیانوس شناسی، تهران: انتشارات مهر حقوق.
 پیشگاهی فرد، زهرا ) 1384 (، مقدمه ای بر جغرافیای سیاسی دریاها با تأکید بر آ بهای ایران،
تهران: دانشگاه تهران.
 توال، فرانسوا ) 1384 (، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه کتایون باصر، تهران: انتشارات ویستار.
 حافظ نیا، محمدرضا ) 1388 (، خلیج فارس و نقش استراتژ کی تنگه هرمز، چ 5، تهران:
سمت.
 حاف ظنیا، محمدرضا و مراد کاویانی ) 1383 (، اف قهای جدید در جغرافیای سیاسی، تهران:
سمت.
 حافظ نیا، محمدرضا ) 1385 (، اصول و مفاهیم ژئوپلیت کی، مشهد: انتشارات پاپلی.
141
فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی
س ا ل دوم  شماره پنجم  بهار 1398
نقش تنگه هرمز در قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران
 درایسدل، آلاسدایر و جرالد اچ. بل کی ) 1386 (، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا،
ترجمه دره میرحیدر، چ 5، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بی نالملل وزارت امور خارجه.
 دولتیار، مصطفی ) 1372 (، رژیم حقوقی تنگه های بین المللی، تهران: وزارت امور خارجه.
 روشندل، جلیل ) 1388 (، امنیت ملی و نظام بین الملل، چ 6، تهران: سمت.
 زرقانی، سیدهادی ) « ،)1387 تحلیل و ارزیابی متغیرها و شاخص های قدرت نظامی ،»
فصلنامه راهبرد دفاعی، س 6، ش 23 ، زمستان 1387 .
 زرقانی، سیدهادی ) 1388 (، مقدمه ای بر قدرت ملی )مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش(،
تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ) 1387 (، ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس با تأکید بر
شیعیان، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
 شکویی، حسین ) 1375 (، فلسفه جغرافیا، ج اول، تهران: گیتاشناسی.
 عزتی، عزت ا... ) 1364 (، سیاس تهای جغرافیایی خاورمیانه، چ اول، تهران: دانشکده
افسری.
 قوام، سیدعبدالعلی ) 1370 (، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، چ 12 ، تهران:
سمت.
 کاظمی، علی اصغر ) 1373 (، روابط بین الملل در تئوری و عمل، تهران: قومس.
 مجتهدزاده، پیروز ) 1379 (، خلیج فارس، کشورها و مرزها، تهران: انتشارات عطایی.
 مویر، ریچارد ) 1390 (، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه دره میرحیدر و سیدیحیی
صفوی، چ 2، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
 میرحیدر، دره ) « ،)1367 جغرافیای سیاسی طرح های تفکیک تردد در خلیج فارس و
تنگه هرمز »، مجله سیاست خارجی، ش 8، اسفند 1367 .
 میرحیدر، دره ) 1383 (، مبانی جغرافیای سیاسی، چ 11 ، تهران: سمت.
 نامی، محمدحسن ) 1389 (، تنگ هها و نقاط استراتژیک جهان، تهران: نشره سهره، زیتون
سبز.
 والترز، رابرت ) 1363 (، دام سلاح هسته ای و راهی برای گریز از آن، ترجمه محمدرضا
فتاحی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بی نالمللی.
سایت ها
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.cia.gov
http://www.eia.doe.gov .
1. هر مایل دریایی ۱۸۵۲ متر است و گره دریایی که یک واحد سرعت در دریانوردی است معادل
یک مایل دریایی بر ساعت تعریف می شود ) .)http:fa.wikipedia.org
2. این میزان برابر 50 درصد از نفت تولیدی اوپک و 28 درصد از نفت جهانی است.
3. از این مقدار حدود 75 درصد به آسیای شرقی و جنوبی یعنی کشورهای چین، ژاپن، هند و
کره جنوبی ترانزیت شده است.