ملاحظات امنیتی- دفاعی در آمایش سواحل مکران ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تهران

2 عضو هیئت‌علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع)

3 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائلی که در ارائه الگوهای آمایشی توسعه مناطق به آن توجه نمی‌شود یا کم‌تر توجه می‌شود، ملاحظات امنیتی- دفاعی است. درصورت عدم توجه به ملاحظات امنیتی- دفاعی در طرح‌های توسعه، ایجاد امنیت که برای اجرای هر برنامه‌ای لازم است، حاصل نمی‌شود و برنامه‌ریزی را با مشکل جدی روبه‌رو می‌نماید. روش تحقیق این مقاله توصیفی - تحلیلی است. اطلاعات موردنیاز این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع معتبر، کتب و مقالات و استفاده از سایت‌های معتبر گرداوری شده است. ابزار تحقیق حاضر، تصاویر ماهواره و نرم‌افزار Arc Gis است. در این تحقیق به تحلیل و بررسی شاخص‌های ملاحظات امنیتی- دفاعی سواحل مکران ایران که درقالب سه گروه از شاخص‌های محیط طبیعی، اجتماعی- اقتصادی و نظامی است، پرداخته شد. نتایج، حاکی از آن است که در شرایط حاضر، کشور ایران باید درابتدای‌امر، در منطقه سواحل مکران، ملاحظات امنیتی- دفاعی را از بعد مسائل نظامی در سرلوحه اقدامات خود قرار دهد تا با این رویکرد، امنیت که لازمه ورود سرمایه‌گذاران و گردشگران به این منطقه است، فراهم تا درنهایت، امنیت پایدار حاصل شود. به‌طورکلی نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای طرح توسعه در منطقه سواحل مکران کشور از راهبردهای توسعه یکپارچه منطقه‌ای (رویکرد شبکه منطقه‌ای به‌جای قطب رشد) استفاده شود؛ چراکه تجمع امکانات و فعالیت‌ها در نزدیکی بندر چابهار در آینده باعث عدم تعادل در منطقه سواحل مکران خواهد شد. در‌پایان، این نکته قابل‌ذکر است که درصورت عدم توجه مدیران و برنامه‌ریزان کشور به مزیت‌های نسبی این منطقه و عدم ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز، بندر گوادر پاکستان به‌عنوان مهم‌ترین رقیب این منطقه می‌تواند از مزیت‌های سواحل مکران ایران به نفع خود استفاده نماید.

کلیدواژه‌ها


-         احمدی‌پور زهرا؛ حیدری، موصلو طهمورث و میرجلالی، اکبر (1390)، تبیین عوامل ناامنی در جنوب شرق ایران،نشریه مطالعات اجتماعی، دوره جدید، شماره 27.
-         احمدی سیدعباس؛ حیدری، موصلو طهمورث و نیکزاد روح‌الله ( 1392 )، جنبه‌های بین‌المللی ژئوپلیتیک زیست‌محیطی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45 ، شماره 3.
-         احمدی، سیدعباس و فتح‌الله‌زاده، مرتضی (1395)، نقش ویژگی‌های جغرافیایی منطقه مکران در ارتقای منزلت ژئوپلیتیکی ایران، مجموعه مقالات همایش فراوری پتانسیل‌های ژئوپلیتیکی توسعه در کرانه‌های اقیانوسی جنوب شرق کشور، تهران.
-         اطاعت، جواد و موسوی، سیده‌زهرا (1389)، تمرکز زدایی و توسعه پایدار در ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 71 .
-         افتخاری، اصغر (1379)، جغرافیای امنیتی؛ بررسی کانون‌های بروز «انقلاب - 2» از دیدگاه امام خمینی (ره)، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره9.
-         بلوچ، ازیر و لطفی، حیدر (1397)؛ نگرشی کلان بر برنامه‌ریزی و سازماندهی فضا در منطقه مکران (مطالعه موردی: چابهار)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 8، شماره 4.
-         پوراحمدی، حسین (1384)، اقتصاد سیاسی جهانی و ساختار نوین امنیت در خلیج‌فارس، فصلنامهراهبرددفاعی، شماره 55.
-         پورخسروانی، انیس (1388)، همکاری ایران و پاکستان در عرصه امنیت انسانی: موانع و راهکارها، قابل دسترس در :www.birjand.ac.ir.
-         پورموسوی، سیدموسی (1386)، ملاحظات دفاعی- امنیتی در آمایش سرزمینی ج.ا. ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، پیاپی ۱۵.
-         تصدیقی، محمدعلی (1389)، مؤلفه‌های امنیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در افق چشم‌انداز 1404 جمهوری اسلامی ایران (باتأکیدبر امنیت درونی)، ماهنامه مهندسی فرهنگی، سال چهارم،  شماره 43 و 44 .
-         تهامی، سیدمجتبی (1389)، ابعاد اجتماعی و فرهنگی امنیت ملی، ارتش جمهوری اسلامی ایران (آجا)، تهران، ایران.
-         چمران، حسین (1387)، روند تکامل ساختار سازمان برنامه و بودجه، تحقیقات اقتصادی ایران،  تهران.
-         چوخاچی‌زاده مقدم، محمدباقر (1381)، آمایش و دفاع سرزمینی، مجموعه مقالات آمایش و دفاع سرزمینی تهران، انتشاراتدانشگاهامامحسین (ع).
-         حافظ‌نیا، محمدرضا و رومینا، ابراهیم (1384)، تحلیل ظرفیت‌های ژئوپولیتیک سواحل جنوب شرق ایران درراستای منافع ملی ( فضای موردغفلت)، مجله جغرافیا و توسعه، شماره پیاپی 6، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
-         حافظ‌نیا، محمدرضا (1381)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
-         حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی، مراد (1385)، نقش هویت قومی در همبستگی ملی (مورد: قوم بلوچ)، پژوهش دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد بیستم.
-         ذوالفقاری، یوسف (1384)، مدیریت و ساماندهی سواحل در قانون برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ مجلهعلمی-تخصصیوتحقیقاتیبندرودریا(ویژه‌نامهمناطقساحلییکپارچهکشور)، سال بیستم، شماره 126.
-         رضائی سکه‌روانی، داود؛ واثق، محمود و خادم‌دقیق، امیرهوشنگ (1396)، نقش نیروی دریایی راهبردی در توسعه سواحل مکران و تأثیرآن بر امنیت ملی ج.ا.ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، دوره 15، شماره 2 ، شماره پیاپی 58.
-         رحمت‌اللهی، حسین؛  لک‌زایی نجف؛ ارسطا محمدجواد و حاج‌زاده، هادی (1394)، امنیت سیاسی افراد و مرجع آن در فقه امامیه، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره 12، شماره44.
-         سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1383)، ضوابط آمایش سرزمین کشور، دفترآمایشوتوسعهپایدار.
-         سالنامه آماری استان سیستان و بلوچستان (1388)، مرکز آمار ایران.
-         سالنامه آماری استان سیستان و بلوچستان (1391)، مرکز آمار ایران.
-         سالنامه آماری استان هرمزگان (1391)، مرکز آمار ایران.
-         سرشماری 1395، مرکز آمار ایران، اطلاعات استانی، قابل دسترس در: http://www.amar.org.ir
-         ﺳﻬﺎﻣﻲ، ﺣﺒﻴﺐ‌اﷲ (1388)، آﻣﺎﻳﺶ و  ﻣﻜﺎن‌ﻳﺎﺑﻲ، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺎﻟﻚ اﺷﺘﺮ.
-        شوشتری‌زاده ناصری، علی (1391)، حفاظت از ساحل و ارتقای جایگاه گردشگری منطقه مکران با استفاده از پوشش گیاهی، همایش ملی توسعه سواحل مکُران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران.
-         عزتی،  نصرالله؛ پورحیدری، اسفندیار و  اقبالی، ناصر (1390)، نقش و جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه‌ریزی (مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران)، فصلنامهنگرش‌هاینودرجغرافیایانسانی، سال سوم، شماره چهارم.
-         عندلیب، علی‌رضا (1380)، اصول و مبانی آمایش مناطق مرزی، دوره عالی جنگ دانشگاه امام حسین، تهران.
-        عزتی مرتضی و دهقان، محمدعلی (1387)، امنیت اقتصادی در ایران، تهران:  مرکزپژوهش‌های مجلسشورایاسلامی،دفترمطالعاتاقتصادی.
-         فیضی، رمضان (1390)، بررسی ظرفیت‌های جغرافیای نظامی کرانه‌های شمالی دریای عمان، مجموعهمقالاتهمایشجغرافیا، توسعه،دفاعوامنیتدرجنوبشرقکشور، دانشگاه امام حسین(ع).
-         قیصری، نورالله (1392)، امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران؛ الگویی برای تبیین و اجرا، فصلنامه دانش سیاسی، سال نهم، شماره اول (پیاپی17).
-        کاویانی‌راد، مراد (1392)؛ تبیین نسبت اکولوژی و سیاست در مجموعه مقالات اکولوژی سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-         کریمی‌پور، یدالله (1379)، ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)، تهران: جهاد دانشگاهی تربیت مدرس.
-         کوساری، اسد و حیدری، محمد (1388)، «بررسی نقش قوم بلوچ در امنیت مرزهای جنوب شرق ایران»، فصلنامه اندیشه انتظامی و مرز، سال چهارم ، شماره اول.
-         ملازهی، پیرمحمد (1380)، تحولات سیاسی -  ایدئولوژیک در بلوچستان، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره8.
-         میرمحمدی، سیدمحمد (1386)، آمایش سرزمین و ملاحظات امنیت اقتصادی، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
-         ویژه، محمدرضا (1389)، امنیت حقوقی به‌مثابه شرط تحقق امنیت قضایی، فصلنامهراهبرد، سال بیستم، شماره 58.