تحلیل عوامل مؤثر بر پایداری همکاری های مرزی؛ نمونه موردی: ایران و اقلیم کردستان عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانش آموخته جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

همکاری­های مرزی سبب گردهم‌آمدن جوامع دو طرف مرز می­گردد و این عامل می­تواند به‌صورت بالقوه برای تبدیل آنها به جوامعی توسعه‌یافته یاری رساند. هدف تحقیق، بررسی عوامل مؤثر بر تداوم همکاری مرزی بین ایران و اقلیم کردستان است. ازآنجاکه کردها می­توانند در آینده ژئوپلیتیک منطقه اثربخش باشند و به‌عنوان نیرویی برای توازن سیاسی منطقه مورد استفاده قرار گیرند، ضروری است تا به این موضوع توجه شود. روش­شناسی حاکم بر تحقیق حاضر براساس پارادایم اثباتی و برپایه روش کمی بوده و به‌د‌نبال شناخت مهم­ترین عوامل و متغیرهای مؤثر بر تداوم همکاری­های مرزی بین اقلیم کردستان عراق و ایران است. بدین‌منظور، مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر تداوم همکاری­های مرزی در 6 بعد (سرزمینی، ژئوپلیتیکی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و دفاعی ـ نظامی) انتخاب شدند. یافته­های میدانی تحقیق حاضر که برگرفته از نظرات نخبگان و کارشناسان مرتبط با مسائل مرزی بود، نشان داد که که 6 متغیر: پیوستگی طبیعی مرز بین دو کشور، ایدئولوژی­ها و راهبردهای دو کشور هم‌مرز، منابع مشترک مرزی، زبان مشترک بین ساکنین دو سوی مرز، تروریسم بین­المللی و... ازجمله مهم­ترین متغیرهای تأثیرگذار بر پایداری همکاری­های مرزی بین منطقه خودمختار کردستان عراق و ایران محسوب می­شوند. درنهایت می­توان گفت که به‌منظور بهبود وضعیت همکاری بین این دو منطقه ابتدا باید راهبردها و سیاست­هایی متناسب با شرایط هر دو منطقه تدوین نمود تا درنهایت بتوان به پایداری در همکاری­های مرزی و بهبود وضعیت منطقه دست یافت.

کلیدواژه‌ها


  • احمدی، کوروش (1384)، عراق پس از سقوط بغداد، تهران: نشر وزارت امور خارجه.
  • احمدی، حمید (1379)، قومیت و قوم‌گرایی در ایران، افسانه و واقعیت، تهران، نشر نی، چ دوم.
  • برویین سن و مارتین وان (1387)، جامعه­شناسی مردم کرد (آغا، شیخ و دولت)، ساختارهای اجتماعی و سیاسی کردستان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیی، چ اول.
  • بوژمهرانی، حسن و پوراسلامی، مهدی (1393)، تهدیدهای نرم خودمختاری اقلیم کردستان عراق و تأثیر آن بر کردهای ایران، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 2، ش 1، بهار و تابستان: 110 ـ 87.
  • پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ قالیباف، محمدباقر، یزدان‌پناه، کیومرث و نصراللهی، بهرام (1394)، پژوهشی در حوزه فرهنگی و تمدنی ایران نمونه موردی: کردستان عراق، پژوهش­های باستان‌شناسی ایران، ش 9، دوره پنجم، پاییز و زمستان 1394
  • جان­پرور، محسن (1396)؛ نگرشی نو به مطالعات مرزی (مفاهیم، اصول و نظریه­ها)، تهران: انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران.
  • جان­پرور، محسن؛ تقی­زاده، اکرم و مهرو، علی (1389)، بررسی زمینه­های همکاری استان­های مرزی با کشورهای آسیای مرکزی، استان گلستان، مجموعه مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیایی مرکزی، دانشگاه فردوسی، پاییز.
  • حافظ­نیا و دیگران (1385)، بررسی تطبیقی اهداف و عملکرد طرح پروانه گذر مرزی، مطالعه موردی ایران و ترکمنستان، مجله تحقیقات جغرافیایی.
  • حافظ­نیا، محمدرضا و جان­پرور، محسن (1396)، مرزها و جهانی‌شدن با نگاهی کوتاه به مرزهای ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • حافظ­نیا، محمدرضا (1379)، مبانی مطالعات سیاسی ـ اجتماعی، ج اول، چ اول، انتشارات سازمان حوزه­ها و مدارس علمیه خارج از کشور.
  • حسین­پوریان، رضا (1390)، تبیین الگوی روابط در مناطق ژئوپلیتیک، مطالعه موردی شبه قاره هند، رساله دکتری جغرافیای سیاسی، به‌راهنمایی پیروز محتهدزاده و زهرا احمدی­پور، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
  • رشیدیاسمی، غلامرضا (1363)، کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چ دوم.
  • زیباکلام، صادق و عبدالله پور، محمدرضا (1390)، ژئوپلیتیک شکننده اقلیم کردستان عراق عامل همگرایی کردهای عراق به اسرائیل، فصلنامه سیاست، دوره 41، ش 4.
  • درایسدل، آلاسدایر و جرالد اچ بلیک (1373)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
  • سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران، شرکت مدیریت صادرات چکاد مبتکران حاما (1391)، نشست تخصصی بررسی مسائل، مشکلات و راهکارهای حضور در بازار کشور عراق (اقلیم کردستان).
  • شیاری، علی و فرهنگی، محمدحسین (1398)، واکاوی استقلال اقلیم کردستان عراق باتأکیدبر نقش هریک از قدرت­های منطقه­ای و فرامنطقه­ای، مجلس و راهبرد، س 27، ش 101.
  • شوتار، سوفی (1386)، شناخت و درک مفاهیم جغرافیای سیاسی، ترجمه سیدحامد رضیئی، تهران: سمت.
  • طالبی، روح‌الله و زرین، یحیی (1395)، ظهور داعش و دگردیسی در رفتار کردها (سوریه و عراق)، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، س ششم، ش2، تابستان 1395: 150 ـ 127.
  • عزتی، عزّت‌الله (1381)، تحلیلی بر ژئوپلتیک ایران و عراق، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
  • غه فوور، عه بدولله (2005)، جوگرافیای کوردستان، چ چواره م، چاپخانه­ی وه­زارتی په‌روه­رده.
  • قالیباف، محمدباقر؛ یاری شگفتی، اسلام و رمضان‌زاده لسبویی، مهدی (1387)، تأثیر ابعاد سرمایه اجتماعی بر امنیت مرزها) مطالعه موردی: بخش مرزی نوسود شهرستان پاوه، استان کرمانشاه، فصلنامه ژئوپلیتیک.
  • کاکاللهی، دل­آرام (1394)، مبادلات مرزی و تأثیر آن بر توسعه مناطق مرزی ایران با عراق مطالعه موردی: مناطق مرزی استان کردستان، پایان­نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، به راهنمایی دکتر عمران راستی و مشاوره دکتر جواد مکانیکی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند.
  • کریمی­پور، یدالله (1380)، مقدمه­ای بر ایران و همسایگان (منابع تهدید و تنش)، تهران، جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
  • کاویانی­راد، مراد (1389)، ناحیه­گرایی در ایران ازمنظر جغرافیای سیاسی، پژوهشکد مطالعات راهبردی
  • کبیری، ملیحه و جان­پرور، محسن و زرقانی، سیدهادی (1396)؛ تبیین و سطح­بندی عوامل مؤثر بر اهمیت مرزها باتأکیدبر مرزهای خشکی؛ پژوهشنامه ایرانی سیاست بین­الملل، س 5، ش 2: 117 ـ 93.
  • کریمی­پور، یدالله (1381)، ایران و همسایگان منابع تهدید و تنش، انتشارات دانشگاه تربیت معلم.
  • کوشکی، امین و طولابی­نژاد، مهرشاد (1399)، برنامه­ریزی پایدار توسعه همکاری­های مناطق مرزی (CBC) عوامل و محرک­های مؤثر بر پایداری اتحاد مناطق مرزی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، س بیستم، ش 56، بهار 1399: 140 ـ 115.
  • قربانی‌نژاد، ریباز (1398)، بررسی و تحلیل ویژگی­های ساختاری دولت ایالتی کردستان عراق، فصلنامه علمی پژوهشی نگرش­های نو در جغرافیای انسانی س یازدهم، ش 4، پاییز 1398.
  • مجتهدزاده، پیروز (1380)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران، انتشارات سمت.
  • میرحیدر، دره؛ راستی، عمران و میراحمدی، فاطمه‌سادات (1392)، مبانی جغرافیای سیاسی ویرایش با تجدیدنظر اساسی، چ نوزدهم، تهران: انتشارات سمت.
  • معین­الدینی، جواد (1385)، ژئوپلیتیک خاورمیانه و امنیت خلیج فارس، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، ش 26 و 25.
  • هاگت، پیتر (1382)، جغرافیای ترکیبی نو، ترجمه: شاپور گودرزی‌نژاد، تهران: سمت.
  • هرمیداس، داوود (1380)، جهانی‌شدن و امنیت ملی ایران، مجله امنیت، ش 23 ـ 24، خرداد و تیر.
  • نیک‌فر، جاسب و ماهیدشتی، مهدی (1394)، واکاوی استراتژی نفتی اقلیم کُردستان عراق، اهداف و رویکردها، پژوهش‌های راهبردی سیاست، س چهارم، ش 14، پاییز 1394(ش پیاپی 44).
  • نصری، قدیر و رضایی، داوود (1392)، امکان‌سنجی استقلال اقلیم کردستان عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی «امنیت پژوهی»، سدوازدهم: ش 44، زمستان 1392.
  • یلدیز، کریم (1391)، کردها در عراق؛ گذشته، حال، آینده، ترجمه سیرو فیضی، انتشارات توکلی.

 

 

منابع انگلیسی

  • Aulakh, P.S.; Kotabe, M.; Sahay, A. (1996), Trust and performance in cross-border marketing partnerships: A behavioral approach. J. Int. Bus. Stud, 1005–1032.
  • Blake, H.Gerald (1998). The objectives Of Land Boundaries Management UK.IBRU.
  • Castanho, R. Loures, L. Fernandez, J. and Pozo, L. (2018), Identifying critical factors for success in Cross Border Cooperation (CBC) development projects, Habitat International,72 (2): 92-99.
  • Castanho, R.A.; Loures, L.; Cabezas, J.; Fernández-Pozo, L. (2017), Cross-Border Cooperation (CBC) in Southern Europe—An Iberian Case Study. The Eurocity Elvas-Badajoz. Sustainability, 360.
  • Chen, Xiangming. (2006). Beyond the reach of globalization: China’s border regions and cities in transition. Pp. 21-46 in Globalization and the Chinese City, edited by Fulong London: Routledge.
  • Haggett, P. (2003). Geography a new combination. Translated by Goudarzi Nejad. Volume I. Tehran: Publication Samt
  • House, J. (1982). Frontier on the Rio Grand: A Political Geography of Development and Social Deprivation. Clarendon Press: Oxford
  • Kaczmarek, B. (2000), Współdziałanie Przedsi˛ebiorstw W Gospodarce Rynkowej; Uniwersytetu Łódzkiego: Łód´z,
  • Koohi-Kamali, Farideh (2003), The Political Development of the Kurds in Iran Nationalism, Macmillan, New York.
  • Kreyenbroek, P,. & Stefan, S., 1992, The Kurds. A Contemporary Overview, Routledge/SOAS, London
  • Kurowska-Pysz, J. Alexandre Castanho, R. and Loures, L. (2018), Sustainable Planning of Cross-Border Cooperation: A Strategy for Alliances in Border Cities, Sustainability.
  • Kurowska-Pysz, J. Katarzyna, S. (2017), The Analysis of the Determinants of Sustainable Cross-Border Cooperation and Recommendations on ItsHarmonization, The University of Da˛browa Górnicza, 41-300 Da˛browa Górnicza, Poland;
  • Lee, S. and Na, S. (2010), E-Waste recycling systems and sound circulative economies in East Asia: A comparative analysis of systems in Japan, South Korea, China and Taiwan, Sustainability, 2: 1632- 1644.
  • Martinez, O. (1994). the dynamics of border interaction: new approaches to border analysis. in C. Schofield (ed.), Global Boundaries: World Boundaries, Vol. 1,Routledge, London, pp. 1-15
  • Medeiros, E. (2016), Territorial cohesion: An EU concept, European Journal of Spatial Development, 60: 1- 30.
  • Newman, David. (2003). Boundaries. A Companion to Politcal Geography. Jan Agnew. The United Kingdom. Blackwell publishing.
  • Oballance, Edgar (1996), The Kurdish Struggle, ST. Martins Press. INC, USA.
  • Romano, N.C.; Pick, J.B.; Roztocki, N. (2010), A motivational model for technology-supported cross-organizational and cross-border collaboration. Eur. J. Inf. Syst, 117–133.
  • Rumley, D . Minghi, J . (1991). The geography of border landscapes. London. By Routledge.
  • Shamal Aqraqi, Turkey's Erdogan in First Visit to Iraq Kurd Region," Reuters, March 29, 2011, http://www.reuters.com/article/2011/03/29 (accessed April 4, 2011).
  • Rania El Gamal, Turkey, Iran Battle for Clout, Deals in Iraq," Reuters, December 8, 2010, http://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFLDE6B20LL20101208 (accessed December 24, 2010).
  • Schenone, C.; Brunenghi, M.M.; Pittaluga, I.; Hajar, A.; Kamali, W.; Montaresi, F.; Rasheed, M.; Wahab, A.A.; El Moghrabi, Y.; Manasrah, R.; et al. (2017), Managing European Cross Border Cooperation Projects on Sustainability: A Focus on MESP Project. Sustainability, 112.
  • Schermerhorn, J.R. (1975), Determinants of interorganizational cooperation. Acad. Manag. 846–856.
  • Soffer, A. (1994), “Forms of coexistence and transborder cooperation in hostile area: the Israeli case” in W. Galluser and et al (eds), Political Boundaries and Coexistence, Peter Lang, Berne, pp. 182-191.
  • Xia, J. (2011), Mutual dependence, partner substitutability, and repeated partnership: the survival of cross-border alliances, Strategic Management Journal.