هیدروپلتیک رودخانه‌های آمودریا و سیردریا و کنش‌های ژئوپلیتیکی حوضه آبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

2 دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

3 کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

مصرف آب در سال‌های اخیر به علل رشد جمعیت، گسترش شهرها و توسعه کشاورزی از افزایش چشمگیری برخوردار بوده است. این مسئله سبب بروز بحران آب، منازعه و کنش بین کشورها درمورد استفاده از آب‌های  مرزی شده است. اختلافات مرزی در زمینه منابع آبی در جغرافیای سیاسی به‌عنوان یک موضوع محوری شمرده می‌شود. نقشه‌های جهان بیانگر عدم انطباق مرزهای سیاسی با منابع و رودهای مرزی هستند و این موضوع باعث ایجاد چالش بین دو یا چند کشور همسایه شده است. ازجمله مناطق چالش‌برانگیز دراین‌خصوص، منطقه آسیای مرکزی است که بر موضوع  استفاده از منابع آبی مشترک دچار اختلاف شده‌اند. این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی تهیه شده است، به بررسی هیدروپلیتیک  رودهای آمودریا و سیردریا در منطقه آسیای مرکزی پرداخته است. سؤال اصلی این پژوهش این است که رودخانه‌های آمودریا و سیردریا چه تأثیری بر کنش‌های ژئوپلیتیکی حوضه آبریز دارد. این پژوهش با روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از روش گرد‌آوری کتابخانه‌ای تهیه شده است و درپایان، ضمن بررسی مسائل ژئوپلیتیکی به‌وجودآمده در حوضه آبریز رودهای آمودریا و سیردریا تنها راه‌حل این کنش‌ها انجام مذاکرات و همکاری منطقه‌ای بین کشورهای حوضه آبریز با استفاده از الگوی مشارکتی عنوان می‌نماید. 

کلیدواژه‌ها


  • امیدی اوج، مریم؛ پورموسوی، سیدموسی و طاهرخانی، پگاه (1390)، بررسی ژئوپلتیک زیست‌محیطی خلیج‌فارس باتأکیدبر ساخت جزایر مصنوعی، پنجمین کنگره انجمن ژئوپلتیک ایران، ج اول.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا؛ مجتهدزاده، پیروز و علیزاده، جعفر (1385)، هیدروپلتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط ایران و افغانستان، پژوهشگاه علوم انسانی و فرهنگی.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا (1390)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارت سمت.
  • درخور، محمد و فرجی‌راد، عبدالرضا (1392)، بحران آب و نتایج زیست‌محیطی آن در آسیای مرکزی، مطالعات اوراسیای مرکزی، س ششم، ش 12.
  • زرقانی، سیدهادی (1386)، مقدمه‌ای بر شناخت مرزهای بین‌المللی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی ناجا.
  • صالح‌آبادی، ریحانه (1393)، بررسی چالش‌های هیدروپلتیک منابع آب در منطقه آسیای مرکزی، فصلنامه سیاست خارجی، س 28، ش 2.
  • شیرازی، ابوالحسن و مجیدی، محمدرضا (1382)، سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران، نشر  قومس.
  • عسگری، محمد (1381)، نسبت نوین بین منابع آبی و امنیت ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی، س 5، ش 20.
  • عزتی، عزت‌الله (1388)، ژئوپلیتیک، تهران: انتشارات سمت.
  • فرشادگهر، ناصر (1367)، نظام حقوقی رودخانه‌های بین‌المللی، چ اول، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی
  • هاگت، پیتر (1379)، جغرافیای ترکیبی نو، ج دوم، تهران: انتشارات سمت.

منابع انگلیسی

  • Kushkumbayev, Sanat, Kushkumbayeva, azina (2013), "Water and EnergyIssues in the Context of International and Political Disputes in Central Asia.
  • Kushkumbayev, Sanat, Kushkumbayeva, azina (2013), "Water and EnergyIssues in the Context of International and Political Disputes in Central Asia.
  • Hafeznia, Mohammad Reza, and others (2011) Sustainable Security in the Persian Gulf (Obstacles and Mechanisms) No. 1, Year 7] in Persian
  • Omidi, Ali (2009), Regionalism in Asia, Quarterly Journal of Political and International Studies, Tehran] in Persian[